Η Τέχνη της Εργασίας με Σχοινιά στον Σύγχρονο Κόσμο
του Πεπονάκη Βασίλη
για το Wild Terrain
Το rope access δεν είναι απλώς μια μέθοδος πρόσβασης σε ύψος. Είναι μια πλήρης τεχνική λύση, που εφαρμόζεται εκεί όπου οι παραδοσιακές μέθοδοι σηκώνουν τα χέρια ψηλά. Από τον καθαρισμό ουρανοξυστών μέχρι την επιθεώρηση ανεμογεννητριών και την τοποθέτηση φωτισμού σε θεατρικές σκηνές, το rope access έχει εξελιχθεί σε μία από τις ασφαλέστερες, οικονομικότερες και πιο ευέλικτες πρακτικές εργασίας.
Αντί για σκαλωσιές, γερανούς ή βαριά μηχανήματα, οι τεχνικοί χρησιμοποιούν ένα σύστημα διπλής ασφάλειας με σχοινιά, αναρριχητικό εξοπλισμό και εξειδικευμένες τεχνικές. Το αποτέλεσμα; Πρόσβαση σε σημεία που φαίνονται ακατόρθωτα, με μικρό κόστος, μεγάλη ταχύτητα και απόλυτη ακρίβεια.
Τι προσφέρει το Rope Access;
1. Μέγιστη Ασφάλεια
Οι τεχνικοί εργάζονται με δύο ανεξάρτητα συστήματα σχοινιών και είναι αυστηρά εκπαιδευμένοι σύμφωνα με διεθνή πρωτόκολλα. Τα ποσοστά ατυχημάτων είναι εξαιρετικά χαμηλά.
2. Ταχύτητα στην Εφαρμογή
Η εγκατάσταση και αποσυναρμολόγηση του εξοπλισμού είναι ταχύτατη, χωρίς να απαιτείται ογκώδης υποδομή.
3. Μικρότερο Κόστος
Δεν χρειάζεται βαρέως τύπου εξοπλισμός ή κλείσιμο χώρων για εργοτάξια.
4. Πρόσβαση σε Δυσπρόσιτα Σημεία
Ιδανικό για στέγες, καμινάδες, φαράγγια, ανεμογεννήτριες, ακόμα και γυάλινες προσόψεις ουρανοξυστών.
5. Μηδενική Παρέμβαση στο Περιβάλλον
Ελάχιστο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, χωρίς όχληση στην καθημερινή λειτουργία χώρων ή εγκαταστάσεων.
6. Ευρεία Γκάμα Εφαρμογών
Από συντηρήσεις και επιθεωρήσεις, μέχρι παραγωγές εκδηλώσεων, κινηματογραφικά γυρίσματα, αρχαιολογικές αποτυπώσεις και τεχνικές εργασίες στο φυσικό πεδίο.
Στο σημερινό άρθρο του Wild Terrain, εξετάζουμε το rope access σε βάθος: την ιστορία του, τους φορείς εκπαίδευσης, τις δυνατότητες επαγγελματικής ένταξης, καθώς και την κατάσταση του κλάδου στην Ελλάδα σήμερα.
Η εργασία σε ύψος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης δραστηριότητας εδώ και αιώνες. Από την κατασκευή ναών και καθεδρικών ναών στον Μεσαίωνα μέχρι την ανέγερση ουρανοξυστών στον 20ό αιώνα, η ανάγκη πρόσβασης σε δυσπρόσιτα σημεία υπήρχε πάντα. Ωστόσο, το επάγγελμα του τεχνικού rope access όπως το γνωρίζουμε σήμερα έχει τις ρίζες του σε δύο βασικούς πυλώνες: την ορειβασία και τη σπηλαιολογία.
Στη δεκαετία του 1970 και του 1980, ορειβάτες και σπηλαιολόγοι στη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο άρχισαν να εφαρμόζουν τις τεχνικές τους σε βιομηχανικά περιβάλλοντα. Αντί να βασίζονται σε βαριές σκαλωσιές ή γερανούς, αυτοί οι πρωτοπόροι ανέπτυξαν μεθόδους ασφαλούς πρόσβασης με χρήση σχοινιών, οι οποίες αποδείχθηκαν ταχύτερες, πιο οικονομικές και εξίσου – αν όχι περισσότερο – ασφαλείς. Αυτές οι πρώτες εφαρμογές έγιναν σε πλατφόρμες πετρελαίου στη Βόρεια Θάλασσα, όπου οι απαιτήσεις για ταχύτητα και ευελιξία ήταν ιδιαίτερα αυξημένες.
Το 1987 ιδρύθηκε το IRATA (Industrial Rope Access Trade Association) στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο πρώτος επίσημος φορέας που καθόρισε πρότυπα εκπαίδευσης, ασφάλειας και δεοντολογίας για τους τεχνικούς rope access. Σύντομα, η τεχνική επεκτάθηκε σε όλο τον κόσμο, βρίσκοντας εφαρμογή σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις, ενεργειακά έργα, γέφυρες, ουρανοξύστες, ακόμη και σε περιοχές φυσικού ενδιαφέροντος όπου η πρόσβαση ήταν μέχρι πρότινος αδύνατη.
Κατά τις επόμενες δεκαετίες, η τεχνική rope access απέκτησε τεράστια φήμη και αναγνώριση χάρη στη χαμηλή επικινδυνότητα (όταν εφαρμόζεται σωστά), το μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και την απλότητα στην οργάνωση των εργασιών. Πλέον, θεωρείται το χρυσό πρότυπο για εργασία σε ύψος, με χιλιάδες επαγγελματίες σε όλο τον κόσμο να αποκτούν πιστοποιήσεις και να εργάζονται σε κλάδους όπως οι κατασκευές, η ενέργεια, η ναυτιλία, η αρχαιολογία και η κινηματογραφική παραγωγή.
Η εργασία με σχοινιά σε βιομηχανικά περιβάλλοντα απαιτεί υψηλή τεχνική κατάρτιση και απόλυτη προσήλωση στην ασφάλεια. Γι’ αυτό και η εκπαίδευση των rope access technicians ακολουθεί διεθνή πρότυπα πιστοποίησης, τα οποία έχουν καθιερωθεί από δύο βασικούς φορείς: το IRATA και το SPRAT.
IRATA International
Το IRATA (Industrial Rope Access Trade Association) είναι ο μεγαλύτερος και πιο αναγνωρισμένος οργανισμός παγκοσμίως στον τομέα του rope access. Ιδρύθηκε το 1987 στο Ηνωμένο Βασίλειο και έχει δημιουργήσει ένα αυστηρό σύστημα εκπαίδευσης και αξιολόγησης που εγγυάται την ασφάλεια τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για το περιβάλλον εργασίας. Οι πιστοποιήσεις IRATA διαχωρίζονται σε τρία επίπεδα:
- Level 1 – Εκπαιδευόμενος τεχνικός που εργάζεται υπό επίβλεψη.
- Level 2 – Έμπειρος τεχνικός με γνώσεις διάσωσης.
- Level 3 – Επόπτης με ευθύνη για τις διαδικασίες ασφάλειας και τη διαχείριση ομάδας.
Η εκπαίδευση περιλαμβάνει θεωρητικό και πρακτικό σκέλος και ολοκληρώνεται με αυστηρή εξέταση από ανεξάρτητο αξιολογητή. Τα εκπαιδευτικά κέντρα IRATA λειτουργούν σε περισσότερες από 60 χώρες, με ισχυρή παρουσία στην Ευρώπη, τον Καναδά, τη Μέση Ανατολή και την Ασία.
SPRAT
Το SPRAT (Society of Professional Rope Access Technicians) εδρεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες και είναι ο κύριος οργανισμός πιστοποίησης για τη Βόρεια Αμερική. Προσφέρει παρόμοια ιεραρχία εκπαίδευσης (Levels 1-3) και δίνει έμφαση στην αναγνώριση των τεχνικών rope access ως εξειδικευμένων επαγγελματιών στο ευρύτερο οικοσύστημα της βιομηχανικής ασφάλειας. Αν και λιγότερο διαδεδομένο στην Ευρώπη, το SPRAT χρησιμοποιείται ευρέως στον αμερικανικό και καναδικό χώρο.
Πού γίνονται οι εκπαιδεύσεις;
Οι εκπαιδεύσεις πραγματοποιούνται σε πιστοποιημένα εκπαιδευτικά κέντρα, τα οποία πληρούν αυστηρά πρότυπα υποδομών και προσωπικού. Οι εγκαταστάσεις αυτές προσομοιώνουν ρεαλιστικά περιβάλλοντα εργασίας με ειδικές δομές, γερανούς, κάθετους τοίχους, σημεία αγκύρωσης και εξοπλισμό διάσωσης.
Στην Ευρώπη, υπάρχουν κορυφαία κέντρα σε χώρες όπως:
- Ηνωμένο Βασίλειο (π.χ. Lyon Equipment, Total Access)
- Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία
- Γερμανία, Ολλανδία, Πολωνία
- Τσεχία και Αυστρία
Οι εκπαιδευόμενοι ολοκληρώνουν ένα 5ήμερο πρόγραμμα, με εξέταση την τελευταία ημέρα. Η πιστοποίηση έχει ισχύ για τρία έτη, με την απαραίτητη ανανέωση και επανεκπαίδευση.
Στην Ελλάδα, το επάγγελμα του rope access technician άργησε να καθιερωθεί σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά τα τελευταία χρόνια γνωρίζει ραγδαία ανάπτυξη. Ο αυξανόμενος αριθμός τεχνικών έργων σε δύσβατες ή κάθετες επιφάνειες, σε συνδυασμό με τη ζήτηση για εξειδικευμένες, γρήγορες και ασφαλείς λύσεις, οδήγησαν στη δημιουργία νέων εταιρειών, στην πιστοποίηση επαγγελματιών και στην αναγνώριση του rope access ως ένα σημαντικό εργαλείο της σύγχρονης τεχνικής αγοράς.
Οι κύριοι τομείς εφαρμογής στην Ελλάδα:
- Καθαρισμός και συντήρηση κτιρίων: Γυάλινες προσόψεις, ψηλά κτήρια, πολυώροφα ξενοδοχεία και εμπορικά κέντρα.
- Επιθεωρήσεις και επισκευές σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις: Σιλό, πύργοι ψύξης, καμινάδες, φωτοβολταϊκά πάρκα.
- Στήσιμο σκηνών, φωτισμού και ηχητικών για εκδηλώσεις: Συναυλίες, φεστιβάλ, θεατρικές παραστάσεις.
- Αιολική ενέργεια: Συντήρηση και επιθεώρηση ανεμογεννητριών.
- Εξειδικευμένες εργασίες σε φυσικό περιβάλλον: Τοποθέτηση δικτύων προστασίας από κατολισθήσεις, γεωτεχνικές επιθεωρήσεις, εργασίες σε φαράγγια ή πρανή.
Εκπαίδευση και Πιστοποίηση στην Ελλάδα
Μέχρι πρόσφατα, όσοι ήθελαν να πιστοποιηθούν σε IRATA ή SPRAT έπρεπε να ταξιδέψουν στο εξωτερικό. Πλέον, υπάρχουν πιστοποιημένα εκπαιδευτικά κέντρα IRATA και στην Ελλάδα, κυρίως σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, που προσφέρουν εκπαίδευση επιπέδων Level 1-3. Παράλληλα, αναπτύσσεται ένα νέο κύμα νέων επαγγελματιών, με τεχνική κατάρτιση, ορειβατικό υπόβαθρο και αυστηρή τήρηση των διεθνών προτύπων ασφάλειας.
Οι Προκλήσεις
Παρά τη δυναμική ανάπτυξη, ο χώρος του rope access στην Ελλάδα αντιμετωπίζει και προκλήσεις:
- Έλλειψη επίσημου επαγγελματικού πλαισίου και κατοχύρωσης του επαγγέλματος.
- Ανταγωνισμός από μη πιστοποιημένα συνεργεία που μειώνουν κόστη εις βάρος της ασφάλειας.
- Ελλιπής ενημέρωση σε επίπεδο τεχνικών υπηρεσιών και εργολάβων για τις δυνατότητες του rope access.
Το Μέλλον του Rope Access στην Ελλάδα
Η αυξανόμενη ανάγκη για γρήγορες, ευέλικτες και ασφαλείς λύσεις σε ύψος, η άνοδος του τεχνικού τουρισμού και των υπαίθριων δραστηριοτήτων, καθώς και η απαίτηση των εργοδοτών για πιστοποιημένο προσωπικό, δείχνουν ότι το rope access ήρθε για να μείνει. Εταιρείες επενδύουν στην εκπαίδευση, συνεργάζονται με εξειδικευμένους τεχνικούς και φέρνουν την Ελλάδα σε τροχιά σύγκλισης με τις διεθνείς πρακτικές.
Ο Εξοπλισμός του Rope Access Technician
Πίσω από την εντυπωσιακή εικόνα ενός τεχνικού που αιωρείται με ασφάλεια σε πρόσοψη ουρανοξύστη ή σε ανεμογεννήτρια, βρίσκεται ένας εξοπλισμός υψηλών προδιαγραφών — σχεδιασμένος να αντέχει στα πιο απαιτητικά περιβάλλοντα. Ο εξοπλισμός rope access δεν είναι αναρριχητικός εξοπλισμός ψυχαγωγίας. Είναι πιστοποιημένος για επαγγελματική χρήση και υπόκειται σε αυστηρούς ελέγχους συντήρησης και περιοδικής αντικατάστασης.
Βασικός εξοπλισμός rope access:
- Ζώνη εργασίας (harness): Ενισχυμένη, πλήρους σώματος, με εργονομική στήριξη και σημεία ανάρτησης για εργασία και διάσωση.
- Καταβατήρας (descender): Ελεγχόμενη κατάβαση σε κατακόρυφα σημεία, με λειτουργίες φρεναρίσματος και κλειδώματος.
- Αναβατήρας (ascender): Για την άνοδο σε σχοινί, είτε χειροκίνητος είτε στήθους, σε συνδυασμό με ποδοστήριγμα.
- Κράνος εργασίας: Ανθεκτικό σε πτώσεις, με προδιαγραφές για εργασία σε ύψος και ενδεχόμενο χτύπημα από ψηλά.
- Σχοινιά στατικής αντοχής (static ropes): Συνήθως διαμέτρου 10-11mm, χαμηλής ελαστικότητας, με πιστοποίηση EN1891.
- Backup device (fall arrest): Συσκευή ασφάλειας που συνδέεται με το εφεδρικό σχοινί και ενεργοποιείται σε περίπτωση πτώσης.
- Συστήματα αγκύρωσης και κατεύθυνσης σχοινιών: Sling, καραμπίνερ, ιμάντες, προστατευτικά για τριβές.
- Καραμπίνερ (συνδέσμοι): Κλειδώματος ασφαλείας (screw-lock, triple-lock), υψηλής αντοχής.
- Εξοπλισμός διάσωσης: Φορητά συστήματα ανάσυρσης, τροχαλίες, φορεία, σετ πρώτων βοηθειών.
- Ρουχισμός εργασίας: Ανθεκτικά ρούχα, γάντια εργασίας, υποδήματα με αντιολισθητικές σόλες και προστατευτικό δάχτυλο.
Συντήρηση και περιοδικός έλεγχος
Κάθε εξοπλισμός rope access πρέπει να καταγράφεται, να ελέγχεται οπτικά πριν από κάθε χρήση, και να περνάει από τακτική συντήρηση σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. Οι επαγγελματικές εταιρείες τηρούν μητρώα εξοπλισμού, όπου καταγράφονται η ημερομηνία αγοράς, η χρήση, οι έλεγχοι και η ημερομηνία αντικατάστασης.
Πόσο Κοστίζει να Ασχοληθεί Κάποιος με το Rope Access;
Το rope access είναι ένα επάγγελμα με υψηλή τεχνική εξειδίκευση, και όπως κάθε σοβαρή επένδυση σε επαγγελματικό τομέα, έχει το ανάλογο αρχικό κόστος. Ωστόσο, πρόκειται για ένα επάγγελμα με γρήγορη απορρόφηση στην αγορά, υψηλές αποδοχές και δυνατότητα διεθνούς απασχόλησης, γεγονός που καθιστά την επένδυση ιδιαίτερα αποδοτική.
Κόστος Εκπαίδευσης και Πιστοποίησης IRATA ή SPRAT
- Εκπαίδευση IRATA Level 1:
➤ Περίπου 900 – 1.300 €, ανάλογα με το κέντρο και τη χώρα.
➤ Περιλαμβάνει 5 ημέρες εκπαίδευσης + εξέταση από ανεξάρτητο αξιολογητή.
➤ Η πιστοποίηση ισχύει για 3 χρόνια. - Αναβάθμιση σε Level 2 ή 3:
➤ Αντίστοιχο κόστος, με προϋπόθεση ικανών ωρών εργασίας στο προηγούμενο επίπεδο.
Αγορά Εξοπλισμού
Για να ξεκινήσει κάποιος την καριέρα του, χρειάζεται βασικό εξοπλισμό προσωπικής ασφάλειας (PPE). Ενδεικτικό κόστος για καινούργιο, πιστοποιημένο εξοπλισμό:
| Είδος | Ενδεικτική Τιμή (€) |
|---|---|
| Ζώνη ασφαλείας | 150 – 350 |
| Καταβατήρας (descender) | 100 – 300 |
| Αναβατήρες (chest & hand) | 80 – 250 |
| Σχοινιά (2x) | 250 – 700 |
| Backup device | 150 – 250 |
| Κράνος | 50 – 150 |
| Καραμπίνερ, ιμάντες, τροχαλίες | 150 – 250 |
| Γάντια, ρουχισμός, μπότες | 100 – 600 |
Σύνολο εξοπλισμού πρώτης ανάγκης: 800 – 1.500 €
Σημειώνεται ότι σε πολλές περιπτώσεις ο εξοπλισμός παρέχεται από την εταιρεία εργοδότη, ιδιαίτερα σε Level 1 τεχνικούς. Ωστόσο, οι πιο έμπειροι τεχνικοί προτιμούν να έχουν δικό τους εξοπλισμό, προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους.
Συντήρηση – Ανανεώσεις – Μετακινήσεις
- Ανανεώσεις πιστοποίησης κάθε 3 χρόνια (κόστος όπως και αρχική εκπαίδευση).
- Υποχρεωτικοί περιοδικοί έλεγχοι εξοπλισμού.
- Μετακινήσεις για εργασία σε Ελλάδα ή εξωτερικό (συχνά καλύπτονται από τον εργοδότη).
Συμπέρασμα: Με μια αρχική επένδυση περίπου 2.000 – 2.500 ευρώ, κάποιος μπορεί να ξεκινήσει μια καριέρα στον χώρο του rope access. Οι αμοιβές ξεκινούν από 70-100 €/ημέρα για Level 1 και φτάνουν έως και 300+ €/ημέρα για έμπειρους Level 3, ανάλογα με τον εργοδότη, το έργο και τη χώρα.
Ποιος μπορεί να ασχοληθεί με το Rope Access;
Το rope access είναι ένα επάγγελμα που συνδυάζει τεχνική δεξιότητα, φυσική κατάσταση και πειθαρχία στην ασφάλεια. Αν και η εικόνα ενός τεχνικού δεμένου με σχοινιά δεσπόζει ως εντυπωσιακή, πίσω από την εικόνα αυτή κρύβεται ένας επαγγελματίας με σοβαρή εκπαίδευση και αυξημένο αίσθημα ευθύνης.
Δεν χρειάζεται να είσαι ορειβάτης – αλλά βοηθάει
Η εμπειρία σε αναρρίχηση, σπηλαιολογία ή ορειβασία αποτελεί ισχυρό πλεονέκτημα, καθώς εξοικειώνει τον υποψήφιο με τη χρήση σχοινιών, το ύψος και τις τεχνικές κίνησης. Ωστόσο, δεν αποτελεί προαπαιτούμενο. Πολλοί τεχνικοί ξεκινούν από άλλους τεχνικούς κλάδους (ηλεκτρολόγοι, μηχανικοί, τεχνίτες) και στη συνέχεια ειδικεύονται μέσω πιστοποιημένης εκπαίδευσης.
Βασικές προϋποθέσεις για να ξεκινήσει κανείς:
- Καλή φυσική κατάσταση και απουσία προβλημάτων υγείας (π.χ. ίλιγγος, καρδιοπάθειες).
- Ικανότητα συγκέντρωσης και υπευθυνότητα, καθώς η ασφάλεια εξαρτάται άμεσα από τη σωστή εκτέλεση των διαδικασιών.
- Τεχνική αντίληψη και πρακτικότητα, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για εφαρμογές σε εγκαταστάσεις ή με εργαλεία.
- Επιθυμία για συνεχόμενη εκπαίδευση και εξέλιξη, αφού οι τεχνικοί ανεβαίνουν επίπεδα (Level 1 → 2 → 3) με βάση την εμπειρία, τις ώρες εργασίας και επιπλέον εξετάσεις.
Γιατί να το επιλέξει κάποιος;
Το rope access προσφέρει επαγγελματικές προοπτικές με υψηλή ζήτηση στην Ελλάδα και διεθνώς, καλές αμοιβές, δυναμικό περιβάλλον και τη δυνατότητα εργασίας σε πολύ διαφορετικά έργα: από ανεμογεννήτριες στην Ισπανία μέχρι ουρανοξύστες στο Ντουμπάι και βιομηχανίες στη Βόρεια Ευρώπη. Είναι ιδανική επιλογή για όσους αναζητούν ένα τεχνικό, απαιτητικό και ταυτόχρονα ελευθερο επάγγελμα — μακριά από το γραφείο και κοντά στον ουρανό.
