Η αφαφαντασία (aphantasia), γνωστή και ως blind mind’s eye, είναι η αδυναμία δημιουργίας οπτικών νοερών εικόνων. Οι άνθρωποι με αφαφαντασία δεν μπορούν να «δουν» στο μυαλό τους πρόσωπα, τοπία ή αναμνήσεις. Οι προσωπικές τους αναμνήσεις είναι λιγότερο ζωντανές και στερούνται λεπτομερειών.
Ωστόσο, πρόσφατες αναφορές –περιλαμβανομένης μιας δημοσιευμένης μελέτης περίπτωσης, ενός pre-print και αρκετών εμπειρικών μαρτυριών– περιγράφουν άτομα με αφαφαντασία που απέκτησαν ικανότητα οπτικοποίησης μετά από μία μόνο εμπειρία με ψυχεδελικά όπως η ψιλοκυβίνη ή η ayahuasca. Μάλιστα, τα αποτελέσματα αυτά φαίνεται να διατηρήθηκαν ακόμη και έναν χρόνο μετά.
Τι είναι η ψυχεδελική θεραπεία
Η ψυχεδελική θεραπεία συνδυάζει την ελεγχόμενη χρήση ουσιών όπως η ψιλοκυβίνη, το LSD, η MDMA ή η κεταμίνη με ψυχοθεραπεία, συμβουλευτική και καθοδηγούμενες εμπειρίες. Έχει ήδη δείξει υποσχόμενα αποτελέσματα σε ανθεκτική κατάθλιψη, PTSD, αγχώδεις διαταραχές και εθισμούς.
Όμως, ένα άρθρο ερευνητών ψυχολογίας από το UNSW Sydney και το Macquarie University, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Cortex, τονίζει ότι η απόκτηση οπτικής φαντασίας μέσω ψυχεδελικών θεραπειών ίσως κρύβει κινδύνους.
Όταν οι εικόνες γίνονται βαριές
Η οπτική νοερή εικόνα λειτουργεί ως ενισχυτής συναισθημάτων. Αν συνδεθεί με αρνητικό περιεχόμενο, μπορεί να προκαλέσει:
- Παρεισφρητικές σκέψεις και εικόνες
- PTSD flashbacks
- Καταθλιπτικές «οπτικές» σκέψεις για το μέλλον
- Έντονα cravings σε εθισμούς
Προκαταρκτικά στοιχεία από το εργαστήριο των ερευνητών δείχνουν ότι τα άτομα με έντονη φαντασία έχουν περισσότερες παρεισφρητικές μνήμες, επιθυμίες και δυσλειτουργικό ονειροπόλημα σε σχέση με άτομα με αφαφαντασία.
Τι δείχνει ο εγκέφαλος
Οι ψυχεδελικές ουσίες ενεργοποιούν τους υποδοχείς 5-HT2A, που σχετίζονται με νευροπλαστικότητα και ανάπτυξη νέων νευρωνικών συνδέσεων. Στον οπτικό φλοιό παρατηρούνται:
- αυξημένη δραστηριότητα,
- μεταβολές στη συνδεσιμότητα εγκεφαλικών δικτύων,
- αναδιαμόρφωση συνδέσεων μεταξύ περιοχών όπως ο ιππόκαμπος και ο ινιακός λοβός.
Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί σε ορισμένα άτομα με αφαφαντασία «ξυπνά» ξαφνικά η ικανότητα της φαντασίας.
Ηθικές και θεραπευτικές προεκτάσεις
Η ξαφνική εμφάνιση οπτικών εικόνων μπορεί να είναι δυσβάσταχτη για ορισμένους, ειδικά όταν συνοδεύεται από άγχος ή ανεπιθύμητες αναμνήσεις. Οι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι η ενημερωμένη συγκατάθεση πριν από κάθε θεραπεία είναι απαραίτητη, ώστε τα άτομα να γνωρίζουν όλα τα πιθανά αποτελέσματα και κινδύνους.
Wildterrain Insight:
Οι ψυχεδελικές θεραπείες ανοίγουν νέους δρόμους στη σύγχρονη ψυχοθεραπεία, αλλά η δύναμη της φαντασίας δεν είναι πάντα ακίνδυνη. Το «μάτι του νου» μπορεί να γίνει πηγή δημιουργίας ή πηγή ταραχής – κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να σταθμίζεται προσεκτικά.
